Wychowanie bez Boga – rugowanie religii z polskich szkół (1949-1956)

Kazimiera  Jaworska

doi:10.58324/s.360

Data publikacji : 2024-03-05

Tom 164 Nr 4 (2023)

Wychowanie bez Boga – rugowanie religii z polskich szkół (1949-1956)

Kazimiera Jaworska

https://orcid.org/0000-0001-5034-263X

DOI: https://doi.org/10.58324/s.360

Abstrakt

The socio-political changes that occurred in Poland after World War II had a significant impact on the functioning of the education system at all levels, the reconstruction of which after the dramatic years of war and occupation was a priority. Schools and the associated possibilities for education provided a crucial tool for the new authorities to promote the new ideology. The consequence of the change from the pre-war educational ideal, which was state, national, and religious, to a secular one, was disturbances in the teaching of religion within school walls. Attempts to eliminate religious lessons from schools had a serious impact on the relationship between the Church and the state. During the so-called People’s Poland era, this issue was treated instrumentally by the ruling party, depending on the needs of the current government. Due to the pervasive indoctrination of communist ideology in Polish schools from 1949 to 1956, the subject of “religion” was almost completely eradicated from the school environment, even though it still appeared in the compulsory subjects catalog. The aim of this publication is to explore the issue of removing religious lessons from Polish schools between 1949 and 1956 based on available source documentation and scientific literature.

Podobne artykuły

Lorenzo Scillitani, Geopolitica filosofica della democrazia , Społeczeństwo: Tom 163 Nr 3 (lipiec–wrzesień) (2023): VII Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej Od teorii do praktyki

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Jaworska, K. . (2024). Wychowanie bez Boga – rugowanie religii z polskich szkół (1949-1956). Społeczeństwo, 164(4), 19–34. https://doi.org/10.58324/s.360

Bibliografia

Źródła

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej: AIPN Wr 00147/387. S. Markiewicz. Walka o świecką szkołę w Polsce Ludowej (1945-1961). W: Państwo i Kościół w sprawie nauczania religii (materiały wybrane). Warszawa 1968.

Akty prawne:

Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r, art. 70. Dz.U. 1952 nr 33 poz. 232.

Instrukcja w sprawie organizacji roku szkolnego 1951/52 w szkołach i zakładach podległych

Ministerstwu Oświaty. Dz.Urz.M.Ośw. 1950 nr 7 poz. 78.

Zarządzenie w sprawie ślubowania służbowego nauczycieli. Dz.U.M.Ośw. nr 14 z 26 VIII 1949 r. poz. 239.

Źródła drukowane:

Komunikat Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu i Episkopatu o zasadach uregulowania wzajemnych stosunków. Warszawa, 8 grudnia 1956. W: P. Raina. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989. T. 1: Lata 1945-1959.

Listopad 1950 – Regulamin dla katechetów i katechetek. W: 17 lat nauczania religii w Polsce Ludowej. Wybór dokumentów. Oprac. H. Konopka. Białystok 1998.

Listopad 1950 – Analiza stanu nauczania religii w szkołach. W: 17 lat nauczania religii w Polsce Ludowej. Wybór dokumentów. Oprac. H. Konopka. Białystok 1998.

Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974. Paris 1975.

Non possumus. Memoriał Episkopatu Polski do Rady Ministrów, Kraków, 8 maja 1953. W: P. Raina. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989. T. 1: Lata 1945-1959. Poznań 1994.

Porozumienie zawarte między przedstawicielami Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Episkopatu

Polski, Warszawa, 14 kwietnia 1950. W: P. Raina. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989. T. 1: Lata 1945-1959. Poznań 1994.

Protokół z odprawy kierowników referatów do spraw wyznań szczebla wojewódzkiego w Urzędzie do spraw Wyznań, Warszawa, 19 grudnia 1953. W: P. Raina. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989. T. 1: Lata 1945-1959. Poznań 1994.

Opracowania

Bober S.: Walka o dusze dzieci młodzieży w pierwszym dwudziestoleciu Polski Ludowej. Lublin 2011.

Czekalski R.: Rys historyczny lekcji religii w Polsce. „Studia Katechetyczne” 7:2010.

Dudek A., Gryz R.: Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989). Kraków 2003.

Fijałkowska B.: Partia wobec religii i Kościoła w PRL. T. 2 cz. 1: 1956-1963. Olsztyn 2000.

Grajewski A.: Chronologia i historyczne uwarunkowania represji. W: Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego. Red. J. Myszor, A. Dziurok. Katowice 2004.

Grzybowski R.: Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL. Toruń 2013.

Jaworska K.: Działalność Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Legnicy w czasach PRL. „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2015 nr 17.

Jaworska K.: Realizacja założeń polityki oświatowej w Polsce w latach 1945-1956. Główne zagadnienia. „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 22:2014 nr 1.

Konopka H.: Działania represyjne władz oświatowych. W: Represje wobec duchowieństwa

Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego. Red. J. Myszor, A. Dziurok. Katowice 2004.

Konopka H.: Religia w szkołach Polski Ludowej. Białystok 1997.

Kryńska E.J., Mauersberg S.W.: Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1845- 1956. Białystok 2003.

Lasota M.: Państwo a Kościół do 1953 r. W: Kościół zraniony. Proces księdza Lelity i sprawa kurii krakowskiej. Red. F. Musiał, M. Lasota. Kraków 2003.

Radziwiłł A.: Model ideologii wychowawczej w latach 1948-1956. Próba rekonstrukcji i analizy. W: Polacy wobec przemocy 1944-1956. Red. B. Otwinowska, J, Żaryn. Warszawa 1996.

Szuba L.: Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944-1956. Lublin 2002.

Tracewski B.: Powstanie i historyczny zarys działalności Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. W: W służbie dzieciom i rodzinie. 90 lat Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Red. S.L. Stadniczeńko. Warszawa – Opole 2009.

Więcek K.: Nauczanie religii katolickiej w polskiej szkole publicznej w kontekście prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci – aspekty historyczne i wybrane aktualne problemy. „Studia z Prawa Wyznaniowego” 16:2013.

Wójcik S.: Katechizacja w warunkach systemu totalitarnego. Na przykładzie Administracji

Apostolskiej Dolnego Śląska w latach 1945-1961. Wrocław 1995.

Żaryn J.: Aresztowanie Prymasa Polski – okoliczności, przebieg, konsekwencje (1953-1956). „Studia Prymasowskie” 1:2007.

Żaryn J.: Kościół a władza w Polsce (1945–1950). Warszawa 1997.